Braki kadrowe w branży transportowej sprawiają, że polskie firmy coraz częściej rozglądają się za zawodowymi kierowcami poza granicami kraju. Chętnych jest całkiem sporo, jednak formalności jakie wiążą się z zatrudnieniem obcokrajowca, często okazują się barierą, która skutecznie studzi zapał przedsiębiorców. Jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej? Czy zawsze niezbędne będzie zezwolenie na pracę? Jakie obowiązki ma pracodawca decydujący się na zatrudnienie cudzoziemca? SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI »
Największym wyzwaniem dla branży transportowej jest bez wątpienia brak osób chętnych do pracy. Ponad połowa przedstawicieli firm transportowych uważa, że głównym czynnikiem hamującym rozwój branży jest ciągły deficyt zawodowych kierowców. Ich niedobór wymusza między innymi transformację branży, obejmującą na przykład zmiany w prawie, które mają ułatwić podjęcie pracy przez cudzoziemców. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ według szacunków Międzynarodowej Unii Transportu, w grudniu 2020 roku, Polska borykała się z brakiem około 140 tysięcy zawodowych kierowców. Kryzys prawdopodobnie będzie się pogłębiał, bo według szacunków w 2025 roku deficyt kierowców ma sięgnąć około 300 tysięcy.
Remedium może okazać się właśnie zatrudnienie kierowcy z Ukrainy czy innego kraju – szczególnie spoza Unii Europejskiej. Jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej i z jakimi formalnościami się to wiąże? Kiedy wymagane będzie zezwolenie na pobyt czasowy i czy możliwe jest legalne zatrudnienie bez zezwolenia o pracę?
Polska liderem w międzynarodowym transporcie drogowym
Nieprzerwanie od 2012 roku polskie firmy transportowe znajdują się na podium pod względem liczby przewiezionych ton ładunków w transporcie międzynarodowym. Polska jest unijnym liderem, który pod względem międzynarodowego transportu drogowego, nie ma sobie równych w całej Unii Europejskiej. Jednocześnie jednak rodzime firmy transportowe zmagają się z coraz większym deficytem zawodowych kierowców. Brak ich podyktowany jest nie tyle niezadowalającymi zarobkami, co głównie wymagającym trybem pracy oraz koniecznością uzyskania uprawnień kierowcy zawodowego, a raczej kosztem ich uzyskania.
Co więcej, badania wykazują, że średni wiek kierowców pracujących w firmach transportowych wynosi 40 lat. Młodych kandydatów wciąż brak, a starsi systematycznie odchodzą na emeryturę. W branży słychać głosy, że kiepską sytuację pod względem kadrowym mogłyby uratować panie zawodowo siedzące za kółkiem. Problem jednak w tym, że w Polsce statystycznie wśród 100 zawodowych kierowców znajdziemy co najwyżej kilka kobiet. Już od wielu lat notuje się systematyczny wzrost liczby obcokrajowców pracujących w polskich firmach transportowych. Zatrudnianie kierowców z zagranicy wciąż wydaje się jedyną słuszną strategią.
Wiąże się ona jednak z wieloma formalnościami, a zezwolenie na pracę czy pobyt czasowy, to dopiero początek… Zatem, jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej?
Zatrudnienie na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Coraz częściej zawodowych kierowców szuka się za wschodnią granicą Polski. Coraz popularniejsze stało się zatrudnienie kierowcy z Ukrainy. W tym miejscu warto jednak wspomnieć, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 roku, obywatele takich krajów jak Armenia, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Rosja oraz właśnie Ukraina, zatrudnienie w Polsce mogą podjąć na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
To właśnie w tym przypadku nie jest wymagane zezwolenie na pracę. Warto jednak wiedzieć, że na podstawie takiego oświadczenia, cudzoziemiec może wykonywać pracę jedynie przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
WAŻNE:
Zatrudnienie na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi może mieć miejsce w jednym konkretnym zakładzie pracy i na podstawie warunków, jakie zostały ujęte w dokumencie. To dlatego, w przypadku zatrudnienia w oparciu o takie oświadczenie, ważne jest zachowanie zgodności charakteru pracy, która opisana została w dokumencie, a tej faktycznie wykonywanej przez cudzoziemca.
Warto pamiętać, że jest to oświadczenie jednorazowe, które uprawnia do zatrudnienia u danego pracodawcy. W przypadku zmiany zakładu pracy, konieczne jest zarejestrowanie nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Co powinno zawierać oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi?
Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi musi zawierać między innymi nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia oraz zakończenia pracy, a także formę zatrudnienia. Oprócz tego, powinno ono zawierać także wysokość wynagrodzenia brutto, przy czym warto wiedzieć, że to nie może być niższe od najniższego wynagrodzenia określonego ustawowo. Dokument musi zostać zarejestrowany w Urzędzie Pracy właściwym miejscu zamieszkania, a pracownik zgłoszony do ZUS.
Podpisanie takiego oświadczenia nie jest jednak jedyną możliwą drogą, którą trzeba przebyć by zatrudnienie cudzoziemca stało się możliwe. Drugą opcją, która może wydawać się jednak o wiele bardziej złożona, jest uzyskanie zezwolenia na pracę. Choć procedura ta wymaga więcej formalności, z drugiej strony pozwala ona na świadczenie pracy przez cudzoziemca przez zdecydowanie dłuższy okres, niż ma to miejsce w przypadku oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy – zezwolenie wydawane jest czasowo na okres od 1 roku do 3 lat, natomiast możliwe jest jego wielokrotne przedłużanie.
Zatrudnienie cudzoziemca: kiedy zezwolenie na pracę nie jest wymagane?
Zezwolenie na pracę w Polsce nie jest wymagane w kilku innych szczególnych przypadkach. Wśród nich możemy wyróżnić między innymi sytuacje, gdy cudzoziemiec posiada zezwolenie na pobyt stały w Polsce, korzysta z ochrony międzynarodowej (na przykład jako uchodźca), pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem Polski czy posiada zezwolenie na pobyt czasowy związany z pobieraniem nauki na studiach lub posiada Kartę Polaka.
WAŻNE:
Od 1 grudnia 2020 roku obowiązuje nowelizacja ustawy o cudzoziemcach rozszerzająca katalog sytuacji, w której cudzoziemiec ma prawo do wykonywania pracy na terytorium Polski. Według nowych zasad, cudzoziemcy przebywający w kraju między innymi na podstawie tak zwanych wiz humanitarnych, mogą zostać zatrudnieni bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę. Zapis ten dotyczy między innymi osób, które musiały opuścić swój kraj na przykład w wyniku represji.
Zezwolenie na pobyt czasowy dla cudzoziemca – karta na pobyt czasowy
Zezwolenie na pobyt czasowy to jedna z przepustek do legalnego zatrudnienia cudzoziemca. Zezwolenie to może zostać udzielone cudzoziemcowi na okres niezbędny do realizacji celu jego pobytu, czyli na przykład zatrudnienia. Okres ten może być jednak krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 3 lata.
Po upływie tego czasu, cudzoziemiec może ubiegać się o kolejne zezwolenie. Wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy cudzoziemiec musi złożyć osobiście do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu. Jednocześnie, podczas składania wniosku, ma on obowiązek złożyć odciski linii papilarnych. Wraz z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy, cudzoziemiec musi złożyć kserokopię ważnego dokumentu podróży i aktualne zdjęcia. Dokumentami potrzebnymi do rozpatrzenia wniosku jest także dokument poświadczający posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego, źródła stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu czy dokument, który poświadczy zapewnienie miejsca zamieszkania.
Cała procedura uzyskania pozwolenia na pobyt czasowy może trwać od miesiąca a nawet do pół roku, lub czasami i dłużej.
Zatrudnienie cudzoziemca w firmie transportowej a kwalifikacja wstępna
Kurs kwalifikacji wstępnej to kurs przeznaczony dla kierowców, którzy planują pracować na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego lub autobusu. W branży możemy także spotkać się ze sformułowaniem mówiącym o kursie kwalifikacji wstępnej do przewozu osób lub rzeczy. Zadając sobie zatem pytanie: “Jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej?”, warto pamiętać także, że każdy kierowca pracujący w polskiej firmie jest zobligowany do ukończenia jednego z kursów zawodowych.
Jednym z nich jest kwalifikacja wstępna. W przypadku obywateli państw, które nie należą do Unii Europejskiej, wymagana jest właśnie kwalifikacja wstępna oraz szkolenia okresowe.
W przypadku zawodowych kierowców ważne jest także odświeżenie swojej wiedzy co 5 lat. To właśnie dlatego obowiązkowe w ich przypadku stają się wspomniane szkolenia okresowe, które mają podnieść kwalifikacje kierowcy oraz poprawić bezpieczeństwo ruchu drogowego. To jednak nie wszystko! Oprócz uprawnień do pracy na stanowisku zawodowego kierowcy, kandydat musi także legitymować się polskim orzeczeniem lekarskim oraz zaświadczeniem o przejściu badania psychologicznego.
Zatrudnienie cudzoziemca w firmie transportowej a świadectwo kierowcy
Bardzo często, zezwolenie na pobyt czasowy jest mylnie utożsamiane z dokumentem, jakim jest zezwolenie na pracę. Tymczasem to pierwsze wcale nie przyznaje prawa do wykonywania pracy na terytorium Polski. Obcokrajowiec, który chce podjąć zatrudnienie na terenie kraju, oprócz zezwolenia na pobyt czasowy, musi dodatkowo uzyskać zezwolenie na pracę.
Wyjątkiem będą jedynie te sytuacje, kiedy takie zezwolenie nie jest wymagane. Co istotne, w sytuacji, gdy cudzoziemiec przebywa już na terytorium Polski, w ramach jednej procedury może ubiegać się on zarówno o zezwolenie na pobyt czasowy, jak i zezwolenie na pracę.
Pozwolenie na pobyt czasowy oraz zezwolenie na pracę, to w rzeczywistości połowa sukcesu. W przypadku osób chcących pracować na stanowisku zawodowego kierowcy i niebędących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, zwieńczeniem sukcesu będzie ważne świadectwo kierowcy, które wydawane jest przez Główny Inspektorat Transportu Drogowego w przypadku wykonywania przewozów międzynarodowych. Obowiązek ten nakłada rozporządzenie unijne dotyczące wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych. Świadectwo, o którym mowa jest dokumentem potwierdzającym spełnienie przez kierowcę wymagań, jakie nakłada na niego ustawa o transporcie drogowym.
Jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej? Obowiązki pracodawcy
Wiemy już, jak zatrudnić cudzoziemca w firmie transportowej. W tym przypadku, warto jednak mieć na uwadze fakt, że pracodawca, który zdecyduje się na zatrudnienie obcokrajowca, zobowiązany jest także do dopełnienia kilku formalności. Ich zakres będzie uzależniony głównie od tego, czy przyszły pracownik przebywa poza granicami Polski czy mieszka już w kraju. W przypadku zatrudnienia cudzoziemca, który nadal przebywa poza Polską, pracodawca powinien wystąpić z wnioskiem o wydanie dla niego pozwolenia na pracę.
Wówczas takie pozwolenie będzie stanowiło jednocześnie podstawę legalnego wjazdu cudzoziemca na teren Polski. Jeśli jednak cudzoziemiec osiadł już w kraju, wówczas pracodawca ma obowiązek zweryfikowania dokumentu zaświadczającego o jego legalnym pobycie. Kopia takiego dokumentu powinna być u pracodawcy przez cały okres trwania umowy zatrudnienia. Pracodawca powinien także upewnić się, że cudzoziemiec jest uprawniony do podjęcia legalnego zatrudnienia w Polsce. Kolejnym krokiem będzie sporządzenie umowy o pracę w języku zrozumiałym dla cudzoziemca lub umowy przetłumaczonej na jego język. Na tym nie kończą się jednak obowiązki pracodawcy.
W sytuacji, gdy cudzoziemiec nie podejmie pracy w terminie 3 miesięcy od rozpoczęcia daty ważności zezwolenia na pracę, przerwał zatrudnienie na okres ponad 3 miesięcy czy zakończył współpracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności zezwolenia – przedsiębiorca zobowiązany jest zgłosić ten fakt do właściwego starosty.
Cudzoziemiec zawodowym kierowcą – czy wymiana prawa jazdy jest konieczna?
Cudzoziemiec, który chce legalnie poruszać się po Polsce, powinien zweryfikować ważność swojego prawa jazdy. Według prawa, pojazdem silnikowym może kierować osoba, która posiada zagraniczne prawo jazdy wydane przez państwo członkowskie Unii Europejskiej, Konfederację Szwajcarską lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu. W przypadku dokumentu wydanego przez jedno z państw należących do powyższych, nie ma konieczności wymiany prawa jazdy na polski dokument.
Zupełnie inaczej wygląda jednak kwestia ważności prawa jazdy w przypadku, gdy to zostało wystawione na przykład poza Unią Europejską. Wówczas dokument taki traci ważność po 6 miesiącach od momentu uzyskania stałego lub czasowego zezwolenia na pobyt w Polsce. Co jednak najważniejsze – w niektórych sytuacjach wymiana prawa jazdy nie będzie możliwa, bez wcześniejszego zdania teoretycznej części egzaminu państwowego na prawo jazdy.
Jeśli cudzoziemiec chcący wymienić prawo jazdy nie pochodzi z kraju będącego członkiem Unii Europejskiej, Konwencji Wiedeńskiej czy Genewskiej, wówczas zobligowany jest do zdania państwowego egzaminu teoretycznego dotyczącego przepisów ruchu drogowego w Polsce.